مفهوم سود خالص هر سهم (EPS) و نحوه محاسبه آن

سود خالص هر سهم (EPS) درآمد خالص شرکت می‌باشد که پس از کسر سود سهام ممتاز از آن بر میانگین تعداد سهام عادی شرکت تقسیم می‌شود، عدد به دست آمده به عنوان شاخصی از سودآوری یک شرکت مورد توجه قرار می‌گیرد، به طور معمول هر شرکتی به صورت دوره‌ای گزارشی از سود خالص هر سهم خود را ارائه می کند؛ هر چه EPS شرکتی بالاتر باشد، سود بیشتری نصیب شرکت شده است.

فرمول محاسبه سود هر سهم (EPS)

فرمول محاسبه سود خالص هر سهم (EPS) برابر است با کل سود خالص بدست آمده توسط شرکت (منهای سود های سهام ممتاز در صورت وجود)، تقسیم بر کل تعداد سهام موجود شرکت که نشان می دهد به ازای هر یک برگ سهام شرکت، چه میزان سود خالص بدست آمده است:

برای محاسبه سود خالص هر سهم یک شرکت از صورتهای مالی مانند ترازنامه و صورت سود و زیان آن شرکت برای یافتن تعداد سهام عادی پایان دوره، سود سهام پرداخت شده برای سهامداران ممتاز در صورت وجود و همچنین کل درآمد خالص یا سود خالص شرکت استفاده می‌شود؛ همچنین لازم به ذکر است که استفاده از میانگین موزون تعداد سهام عادی در دوره گزارشگری، بسیار دقیق‌تر است چرا که تعداد سهام می‌تواند در طول دوره مورد نظر تغییر نماید و مثلا با استفاده از افزایش سرمایه بیشتر گردد.

مثالی از سود خالص هر سهم (EPS) چند شرکت بین المللی و بزرگ آمریکایی در طول سالهای 2009 تا پایان سال 2022 را در جدول زیر ملاحظه می فرمایید:

نمونه ای از سود خالص هر سهم (EPS) سه شرکت بزرگ ایرانی در پایان سال مالی 1401 شمسی

کاربرد معیار سود خالص هر سهم (EPS)

سود هر سهم یکی از مهمترین معیارهایی است که هنگام تعیین سودآوری یک شرکت به صورت مطلق استفاده می شود. همچنین این معیار جزء اصلی محاسبه نسبت قیمت به درآمد (P/E) می باشد، چنانچه حرف E در نسبت P/E به EPS اشاره دارد، و با تقسیم قیمت سهام یک شرکت بر سود هر سهم، یک سرمایه گذار می تواند ارزش سهام آن شرکت را بر حسب اینکه بازار حاضر است چقدر بابت سود هر سهم (EPS) پول بپردازد را مورد بررسی قرار دهد.
سود خالص هر سهم یا ای ‌پی ‌اس یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که می‌توانید برای انتخاب سهام از آن استفاده نمایید، اگر چنانچه به معاملات سهام یا سرمایه‌گذاری علاقه مندید قدم بعدی شما این است که کارگزاری را انتخاب کنید که متناسب با سبک سرمایه‌گذاری شما اقدام به سرمایه گذاری برایتان نماید.
مقایسه سود خالص هر سهم شرکت با شرکت‌های دیگر به صورت مطلق ممکن است برای سرمایه‌گذاران چندان معنایی نداشته باشد چرا که سهامداران عادی دسترسی مستقیمی به نحوه و چگونگی به دست آمدن درآمدها و سود شرکت را ندارند
در عوض سرمایه‌گذاران معیار سود خالص هر سهم را با قیمت سهام آن در بازار مورد مقایسه و ارزیابی قرار می‌دهند، این معیار یعنی قیمت بازار به سود هر سهم چشم انداز مناسب‌تری از وضعیت شرکت و میزان فاصله سود و قیمت سهام آن در بازار را نشان می دهد.

EPS پایه در برابر EPS رقیق شده

گاهی شرکت ها علاوه بر تعداد سهامی که در ترازنامه خود اعلام می کنند، حساب ها یا اقلام دیگری نیز دارند که قابلیت تبدیل شدن به سهام را دارد و ممکن است در آینده به سهام تبدیل شوند، مانند برخی اوراق قابل تبدیل به سهام، لذا شرکت ها علاوه بر سود خالص هر سهم پایه ای که اعلام می کنند، گاهی سود خالص هر سهم رقیق شده را نیز بر اساس تعداد سهامی که بالقوه قابلیت اضافه شدن به سهام های دیگر را دارد را اعلام می کنند.

موارد و اقلام فوق العاده در اعلام سود خالص هر سهم

سود هر سهم می تواند به طور عمدی و یا غیرعمدی توسط عوامل متعددی مخدوش شود.
شرکتی را تصور کنید که صاحب دو کارخانه تولید صفحه نمایش تلفن‌های همراه است زمینی که یکی از کارخانه‌ها روی آن قرار دارد به دلیل ارزشمند شدن زمین‌های آن منطقه در چند سال گذشته تا کنون بسیار گران شده است، لذا تیم مدیریت شرکت تصمیم می‌گیرد که کارخانه را بفروشد و کارخانه دیگری را در زمینی با ارزش کمتر بسازد، این معامله سود بسیار بزرگی را برای شرکت ایجاد می‌کند، اگرچه فروش این زمین سود واقعی برای شرکت و سهامداران آن ایجاد کرده است اما به عنوان یک قلم فوق العاده در نظر گرفته می‌شود زیرا دلیلی وجود ندارد که بپذیریم شرکت می‌تواند آن معامله را دوباره در آینده تکرار کند، لذا سرمایه گذاران ممکن است که با این اعداد و ارقام گمراه شوند، بنابراین روش صحیح این است که عدد فوق، در محاسبه سود خالص هر سهم حذف گردد، بر اساس همین موضوع، اگر شرکت دچار یک زیانی به صورت فوق العاده گردد نیز بدین ترتیب عمل می شود و آن زیان از محاسبه سود خالص حذف می شود.

سود خالص هر سهم بر اساس عملیات در حال تداوم

یک شرکت فروشگاه های زنجیره ای را در نظر بگیرید که در آغاز سال مالی خود با ۵۰۰ فروشگاه آغاز به کار نموده و در پایان سال مالی خود به ازای هر سهم ۱۰۰ تومان سود خالص (EPS) بدست آورده است، همچنین فرض کنید که این شرکت در این مدت یعنی در طول این سال مالی ۱۰۰ فروشگاه خود را نیز به دلایل زیان دهی تعطیل کرده و سال مالی جاری را با ۴۰۰ فروشگاه به پایان رسانده است ، تحلیلگر سهام می‌خواهد بداند که سود خالص هر سهم فقط برای ۴۰۰ فروشگاهی که شرکت قصد دارد در سال مالی جدید با آنها کسب و کار را ادامه دهد چقدر بوده است.
در این مثال می‌توان این احتمال را داد که ای پی اس (EPS) شرکت در سال مالی جدید افزایش پیدا خواهد کرد، زیرا ۱۰۰ فروشگاهی که در سال مالی قبل با ضرر کار می‌کرده‌اند بسته شده‌اند، لذا با ارزیابی سود خالص هر سهم عملیات در حال تداوم، یک تحلیلگر بهتر می‌تواند عملکرد قبلی شرکت را با عملکرد فعلی آن مقایسه نماید.

سود خالص هر سهم (EPS) در مقابل سرمایه شرکت

یکی از جنبه‌های مهم محاسبه سود خالص هر سهم شرکت که اغلب نادیده گرفته می‌شود سرمایه مورد نیاز برای ایجاد آن سود می‌باشد، دو شرکت متفاوت می‌توانند سود خالص یکسانی برای هر سهم را ایجاد نمایند اما یکی از آنها می‌تواند این کار را با سرمایه کمتری به سرانجام برساند، آن شرکتی که از سرمایه کمتری برای ایجاد سود هر سهم یکسان با شرکت رقیب خود استفاده نموده است کارآمدتر عمل کرده و در صورت مساوی بودن سایر موارد از نظر عملکرد، کارایی بهتری داشته است؛
لذا یکی از معیارهایی که برای شناسایی شرکت‌های کارآمدتر مورد استفاده قرار می‌گیرد استفاده از نسبت بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) می‌باشد که سود خالص شرکت را بر کل سرمایه (حقوق صاحبان سهام آن شرکت) تقسیم می نماید.

EPS در برابر DPS

اگرچه سود خالص هر سهم به طور گسترده‌ای به عنوان راهی برای ارزیابی عملکرد یک شرکت استفاده می‌شود اما سهامداران دسترسی مستقیمی به این سود ندارند چرا که این سود بایستی در مجامع شرکتها و با تصمیمات هیئت مدیره و با رای سهامداران بزرگ و اکثریت، بین سهامداران تقسیم گردد، سود تقسیم شده در مجامع شرکت به ازای هر سهم را سود تقسیمی هر سهم (DPS) می گویند، مدیران و اعضای هیئت مدیره شرکت‌ها ممکن است بخشی از سود به دست آمده را بین سهامداران تقسیم نموده و گاهی تا ۹۰ درصد سود حاصله را (در کشور ایران) در شرکت حفظ و انباشت نمایند، لذا سهامداران و سرمایه‌گذاران شرکت در صورت صلاحدید می‌توانند از طریق نمایندگان خود در اعضای هیئت مدیره تلاش نمایند تا میزان سود دریافتی (DPS) خود را بیشتر و یا کمتر کنند.

سود خالص هر سهم در برابر نسبت P/E

استفاده از نسبت پی به ای (P/E) و مقایسه شرکت‌های یک گروه و یک صنعت خاص بر اساس این نسبت با هم می‌تواند مفید باشد اگرچه به نظر می‌رسد شرکتی که قیمت بازار آن به نسبت سود خالص هر سهم آن از قیمت بالاتری برخوردار باشد این سهم در بازار بیش از حد ارزش گذاری شده و قیمت گرانی دارد و برعکس این قانون نیز وجود دارد یعنی قیمت‌های پایین‌تر در مقابل سود هر سهم می ‌تواند نشانگر این موضوع باشد که سهام شرکت در بازار کمتر از ارزش واقعی ارزش گذاری شده است، صرف نظر از سایر موارد، سرمایه‌گذاران بسیار تمایل دارند که سهامی را که خریداری می‌نمایند پرداخت بیشتری بر اساس دی پی اس (DPS) داشته باشد تا بازدهی بالاتری را نصیب سرمایه‌گذاران نماید.

EPS خوب چیست؟

آنچه به عنوان یک EPS خوب به حساب می آید به عواملی مانند عملکرد اخیر شرکت، عملکرد رقبای آن و انتظارات تحلیلگرانی که سهام را دنبال می کنند بستگی دارد؛ گاهی اوقات، یک شرکت ممکن است افزایش EPS را گزارش کند، اما اگر تحلیلگران انتظار یک عدد بالاتری را در این رابطه داشته باشند، ممکن است قیمت سهام کاهش یابد.
به همین ترتیب، اگر تحلیلگران انتظار نتیجه بدتری را داشتند، با این وجود، کاهش رقم EPS ممکن است منجر به افزایش قیمت نیز شود، چراکه احتمال زیان بیشتری را می دادند؛ مهم است که همیشه EPS را در رابطه با قیمت سهام شرکت قضاوت کنیم، مانند نگاه کردن به P/E یا بازده سود شرکت.
تفاوت بین EPS پایه و EPS رقیق شده چیست؟

تحلیلگران گاهی اوقات بین EPS پایه و رقیق شده تمایز قائل می شوند، EPS پایه شامل سود خالص شرکت تقسیم بر کل سهام آن شرکت است، این رقمی است که بیشتر در گزارشات مالی ارائه می شود و همچنین ساده ترین تعریف EPS است.
از سوی دیگر، EPS رقیق شده، همیشه برابر یا کمتر از EPS اصلی خواهد بود، زیرا شامل تعریف گسترده‌تری از سهام شرکت است، و به طور خاص، سهامی را شامل می شود که در حال حاضر موجود نیستند، اما در صورت اعمال اختیارات سهام و سایر اوراق بهادار قابل تبدیل به سهام، می توانند موجود باشند.

تفاوت بین EPS اصلی و EPS تنظیم شده بر اساس اقلام فوق العاده چیست؟

EPS تنظیم شده یک نوع محاسبه EPS است که در آن تحلیلگر تنظیماتی را برای محاسبه سود خالص هر سهم انجام می دهد، به طور معمول، این موضوع شامل افزودن یا حذف اجزایی از سود های خالص است که غیرقابل تکرار تلقی می شوند.
به عنوان مثال، اگر سود خالص شرکت بر اساس فروش یکباره یک ساختمان افزایش یابد، تحلیلگر ممکن است سود حاصل از فروش این ساختمان را از سود خالص هر سهم شرکت کسر کند و در نتیجه سود خالص را کاهش دهد، در این سناریو، EPS تنظیم شده کمتر از EPS اصلی خواهد بود.

برخی از محدودیت های EPS کدامند؟

هنگامی که به EPS برای تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری یا معامله نگاه می کنیم، می بایست از برخی اشکالات احتمالی آگاه باشیم، به عنوان مثال، یک شرکت می تواند EPS خود را با بازخرید سهام یا کاهش تعداد سهام موجود، دچار تغییر کند.
تغییرات در خط مشی حسابداری برای گزارش سود نیز می تواند EPS را تغییر دهد؛ همچنین سود خالص هر سهم (EPS) قیمت سهم را در نظر نمی گیرد، بنابراین در مورد اینکه آیا سهام یک شرکت بیش از ارزش واقعی یا کمتر از آن ارزشگذاری شده است یا خیر، حرفی برای گفتن ندارد.

سخن پایانی

سود هر سهم (EPS) یک معیار سودآوری مهم است که در ارتباط بین قیمت سهام با سود واقعی یک شرکت مورد استفاده قرار می گیرد، به طور کلی، EPS بالاتر بهتر است، اما باید تعداد سهام موجود، پتانسیل کاهش سهم و روند سود در طول زمان را نیز در این رابطه در نظر گرفت.