افزایش سرمایه شرکتهای سهامی مهمترین مسائلی است که سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه به آن توجه می‌کنند. این فرآیند معمولا با توقف نماد شرکت در سامانه کدال شروع می‌شود و پس از اطلاعیه‌های ناظر بازار، می‌تواند به بازگشایی منجر شود. یکی از چالش‌های این حوزه، محاسبه مقدار سهام برای هر سرمایه‌گذار است. این موضوع نیاز به درک دقیق از روند افزایش سرمایه و تأثیر آن بر ارزش سهام دارد.
در این متن، نقشهای مختلف بازار سرمایه و تأثیرات افزایش سرمایه بر سهام به‌طور جزئی مورد بررسی قرار می‌گیرد. سرمایه‌گذاران باید با نکات مهمی مانند توقف نماد، اطلاعیه‌های ناظر و تغییرات در ارتباط با ارزش سهام آشنا شوند. این تحلیل به آنها کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در زمینه سرمایه‌گذاری خود بگیرند. بررسی جزئیات مرتبط با افزایش سرمایه، یکی از مراحل اساسی در استراتژی سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است.
افزایش سرمایه چیست
افزایش سرمایه در شرکتهای سهامی یک فرآیند اساسی است که به افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت اشاره دارد. این مفهوم به معنای افزایش تعداد سهام منتشرشده توسط شرکتهای سهامی می‌باشد. این اقدام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و دارای دلایل متعددی است.
یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش سرمایه، تأمین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیت‌های شرکت است. با افزودن سرمایه، شرکت قادر به اجرای پروژه‌ها و برنامه‌های توسعه ای خود می‌شود و در نتیجه، ارتقاء عملکرد و سودآوری را تجربه می‌کند. اصلاح ساختار سرمایه نیز یک دلیل مهم برای افزایش سرمایه است. با بهبود نسبت بین حقوق صاحبان سهام و بدهی‌ها، شرکت قادر به جلب سرمایه با قیمت مناسب‌تری خواهد بود.
مراحل تصمیم‌گیری برای افزایش سرمایه به صورتی است که ابتدا هیئت‌مدیره تصمیم‌گیری می‌کند و این تصمیم به عنوان پیشنهادی در مجمع عمومی فوق‌العاده به رای گذاشته می شود. تعیین منابع سرمایه جدید و انتخاب راهکارهای مالی مناسب برای این امر، از جنبه‌های حیاتی این فرآیند محسوب می‌شود. در کل، افزایش سرمایه یک ابزار قدرتمند برای توسعه و بهبود عملکرد شرکتهای سهامی به‌شمار می‌آید.
آشنایی با انواع روش‌های افزایش سرمایه
حال که دانستیم افزایش سرمایه به چه معناست، در این بخش با انواع آن آشنا می‌شویم.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سودهای پرداخت نشده سال‌های قبل)
بخشی از سود سالانه شرکت‌ها به عنوان ذخیره در حساب سود انباشته شرکت نگه داشته می‌شود. این میزان سود در زمان مناسب به عنوان افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید، به حساب سرمایه شرکت منتقل می‌شود. این اوراق جدید به نسبت دارایی‌های سهامداران قبلی تقسیم می‌شوند. به عبارت دیگر، سودهایی که در سال‌های گذشته تقسیم نشده، برای جبران مخارج لازم برای سرمایه‌گذاری‌های جدید و دیگر عملیات شرکت استفاده می‌شود و جریان نقدینگی جدیدی به شرکت نمی‌آید.
در این حالت، سهامداران هزینه‌ای برای خرید اوراق جدید سهام ندارند و به همین دلیل این سهام تعلق گرفته به سهامداران کنونی شرکت به نام “سهام جایزه” مشهور است. این سهام جایزه به همه سهامداران تعلق دارد و آنها بدون پرداخت هیچ‌گونه وجهی، مالک سهام جایزه می‌شوند. این افزایش سرمایه باعث تغییری در میزان مالکیت سهامداران نمی‌شود و این اقدام به شرکت امکان می‌دهد تا به منظور راه اندازی پروژه‌های جدید و نیازهای سرمایه‌ای خود، از منابع مالی فراهم شده استفاده کند.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی های شرکت
هر شرکت در بازه‌های زمانی مختلف نیاز به خرید دارایی‌های مختلف دارد که ممکن است از جنس ابزارآلات صنعتی، ماشین‌آلات، خودروهای سبک و سنگین، زمین، تجهیزات و سایر منابع باشد. این دارایی‌ها با قیمت‌های خرید خود در ترازنامه شرکت ثبت می‌شوند. اما قیمت روز این دارایی‌ها تحت تأثیر عواملی مانند نرخ تورم، نوسانات ارز، استهلاک و سایر تغییرات قرار دارد.
شرکت‌ها با بهره‌گیری از افزایش قیمت روز دارایی‌ها، می‌توانند سرمایه خود را افزایش دهند. این فرآیند به نام افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت شناخته می‌شود. به عنوان مثال، اگر یک شرکت در سال ۱۳۸۵ یک قطعه زمین به ارزش ۱۰۰ میلیون تومان خریداری کرده باشد، نیاز است که ارزش این زمین را با توجه به شرایط فعلی بازار دوباره ارزیابی کرد.
این ارزیابی مجدد باعث تغییرات زیادی در ترازنامه شرکت می‌شود و به ویژه اگر ارزش جدید دارایی افزایش یابد، سرمایه شرکت افزایش می‌یابد. این روند نشان از اهمیت تجدید نظر دوره‌ای در ارزش دارایی‌ها و افزایش سرمایه به وسیله بهره‌گیری از ارتقاء ارزش دارایی‌های شرکت دارد.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده
همان‌طور که در بخش افزایش سرمایه از محل سود انباشته اشاره شد، شرکت با استفاده از این سود می‌تواند به افزایش سرمایه بپردازد. اگر شرکت سود انباشته‌ای نداشته یا نخواهد از این مبلغ برای افزایش سرمایه استفاده کند، می‌تواند از محل آورده نقدی سهامداران به این منظور استفاده کند. در این صورت، شرکت از سهامداران خود درخواست می‌کند که مبلغ جدیدی را برای افزایش سرمایه به شرکت واریز کنند و با این اقدام، حق تقدم خود را حفظ کنند.
تصمیم به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی با تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده اعلام می‌شود. این افزایش سرمایه نیازمند تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی است، بنابراین شرکت ابتدا حق استفاده از این افزایش سرمایه را به سهامداران ارائه می‌دهد. این امر به صورت اختصاصی انجام می‌شود، زیرا اوراقی به نام حق تقدم سهام به سهامداران ارائه می‌شود. در مدت مجاز، سهامداران می‌توانند یکی از دو اقدام زیر را انجام دهند:
پرداخت قیمت سهام
در این روش، سهامداران برای هر سهم موظف به پرداخت یک مبلغ مشخص به شرکت هستند. این مبلغ ممکن است با ارزش اسمی هر سهم (که برای شرکتهای بورسی در ایران ۱۰۰۰ ریال است) یا بیشتر تعیین شود و در محدوده قیمت روز هر سهم قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، سهامداران عمدتا موظف به واریز ۱۰۰ تومان (ارزش اسمی) برای هر سهم به حساب شرکت می‌باشند. اگر این مبلغ بیشتر از ارزش اسمی باشد، افزایش سرمایه مذکور از نوع صرف سهام خواهد بود و در ترازنامه شرکت، در قسمت حقوق صاحبان سهام، به عنوان صرف سهام نمایش داده می‌شود.
قانون تجارت اجازه تخصیص حساب صرف سهام به عنوان سود میان سهامداران را نمی‌دهد. به‌عنوان مثال، اگر سهامداران بخواهند به ازای هر سهم ۱۲۰ تومان واریز کنند و مبلغ ۲۰ تومان به عنوان مازاد دریافت شود، این مبلغ به عنوان صرف سهام در ترازنامه شرکت ثبت می‌شود.
فروش حق تقدم
سهامداران قبلی به جز پرداخت مبلغ اسمی هر سهم، می‌توانند در زمان مشخصی (که برای آن تعیین می‌شود) از حق تقدم خود برای خرید سهام اقدام کنند. اگر این سهامداران تمایل به استفاده از حق تقدم نداشته باشند، می‌توانند اوراق خود را به سرمایه‌گذاران دیگر بفروشند؛ این معاملات از طریق شرکتهای کارگزاری بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران انجام می‌شود.
خریدار اوراق حق تقدم علاوه بر پرداخت مبلغ حق تقدم به فروشنده، مبلغ مطالبه‌شده توسط شرکت را نیز به حساب شرکت واریز می‌کند. مدت زمان معمولی برای استفاده از گواهی‌های حق تقدم در خرید سهام جدید، ۶۰ روز است.
در صورت عدم پذیره‌نویسی یا عدم واریز مبلغ موردنظر، و همینطور در صورتی که سهامداران از فروش گواهی حق تقدم خود صرف‌نظر کنند، شرکت گواهی‌های حق تقدم باقی‌مانده را در بورس اوراق بهادار به فروش عمومی می‌گذارد و پس از فروش، مبلغ حاصل از آن را به حساب سهامداران قبلی واریز می‌کند. این روش به افراد جدید امکان می‌دهد حق تقدم استفاده نشده را خریداری کرده و جایگزین سهامداران قبلی شوند.
افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم
در بخش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات، اگر سهامداران فعلی حق استفاده از حق تقدم را نداشته باشند و یا از آنان این حق سلب گردد و به جای آن سهام جدید منتشر و فروخته شود، این فرآیند به نام افزایش سرمایه با استفاده از سلب حق تقدم با یا بدون صرف سهام شناخته می‌شود. در این حالت، سهامداران اقدام به تزریق مبالغ به شرکت می‌کنند و به ازای هر سهم مبلغی را به حساب شرکت واریز می‌کنند.
گاهی اوقات، شرکت ممکن است تصمیم بگیرند حق تقدم را سلب کرده و سهام جدید را به سهامداران جدید واگذار کنند. این واگذاری سهام با سلب حق تقدم منجر به افزایش سرمایه از طریق جذب سرمایه از سهامداران جدید می‌شود. در این حالت، اگر فروش سهام جدید بیش از ارزش اسمی شرکت انجام شود، عواید حاصل از فروش سهام واگذار شده به سهامداران جدید، به شکل سهام اضافه به سهامداران گذشته تعلق می‌گیرد. این رویکرد به نام افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم با صرف سهام شناخته می‌شود و باعث تغییرات در ترکیب سهامداری و جذب سرمایه تازه به شرکت می‌گردد.
مزایا و معایب افزایش سرمایه
افزایش سرمایه شرکت‌ها می‌تواند مزایا و معایب زیادی داشته باشد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم.
مزایای افزایش سرمایه:
- کاهش قیمت سهام شرکت: با افزایش تعداد سهام، قیمت هر سهم ممکن است کاهش یابد و برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر شود.
- جذابیت بیشتر برای معامله‌گران: افزایش سرمایه باعث ایجاد جذابیت بیشتری برای معامله‌گران می‌شود که ممکن است به افزایش معاملات و حجم مالی بازار منجر شود.
- عدم وجود تعهد در پرداخت سود به سهامداران: شرکت برای جذب سرمایه بر خلاف اخذ وام از بانکها، نیازی به ارائه تعهد پرداخت وجه به سهامداران ندارد و این امکان را فراهم می‌کند که بدون بدهی به سهامداران، سرمایه جذب شود.
معایب افزایش سرمایه:
- وارد نشدن سرمایه جدید و نقدینگی به شرکت در برخی از انوع افزایش سرمایه ها: در برخی موارد، مانند افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها، افزایش سرمایه ممکن است به معنای وارد نشدن سرمایه جدید و نقدینگی به شرکت باشد.
- کاهش مبلغ سود شرکت در کوتاه‌مدت: در صورتی که افزایش سرمایه از محل سود انباشته انجام شود، ممکن است موجب کاهش مبلغ سود شرکت در کوتاه‌مدت شود.
سخن پایانی
افزایش سرمایه برای شرکت‌ها یک استراتژی حیاتی است که به منظور توسعه و رشد فعالیت‌ها اجرا می‌شود. یکی از روش‌های اصلی افزایش سرمایه، صدور سهام جدید به بازار می‌باشد. این فرآیند با جذب سرمایه از سهامداران جدید، ایجاد جذابیت بیشتر برای معامله‌گران و کاهش قیمت سهام شرکت همراه است. همچنین، استفاده از حق تقدم نیز یک راهکار متداول در افزایش سرمایه است که به سهامداران فعلی این امکان را می‌دهد که در فرآیند افزایش سرمایه مشارکت کنند. هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارا بوده و بسته به شرایط بازار و استراتژی شرکت، انتخاب می‌شوند.
