در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته درکشورهای دنیا میزان قابل توجهی ازتامین مالی شرکتها ازطریق بازارسرمایه آن کشورها صورت میگیرد، این درحالی است که درکشوری مثل کشورایران حجم بزرگی ازتامین مالی ها ازطریق بازار پول و شبکه بانکی انجام میپذیرد،متاسفانه بسیاری ازشرکتهای ایرانی از این موضوع غافل هستند که تامین مالی های بسیار متنوعی برای کسب وکارشان از طریق بازار سرمایه وجود دارد، بسیاری از این نوع تامین مالی ها بسیار سریعتر، ارزانتر و با مبالغ بیشتری نسبت به تامین مالی از شبکه بانکی صورت می پذیرد،تامین مالی هاییمانند انتشار اوراققرضهدر بازار سرمایه، استفاده از صندوق های پروژه،تامین مالیهای جمعی و تامین مالی از طریق سرمایه گذاری های جسورانه و بسیاری از تامین مالی های دیگر از این دست هستند که برای شرکت های کوچک و متوسط و همچنین برای شرکت های بزرگ و قدرتمند قابلیت اجرا را دارد، هرچه بنگاه های تجاری دراقتصاد کشور ها به سمت گسترش تامین مالی خود از طریق بازار سرمایه حرکت کنند، اقتصاد آن کشور نیز پیشرفته تر خواهد بود.
بسیاری از شرکتهای تجاری و بنگاه های اقتصادی با اصالح چرخه های عملیاتی و نقدی خود قادر خواهند بود بدون اینکه اقدام به تامین مالی از خارج از شرکت نمایند، فقط ازطریق بهبود درچرخه های مذکور نیاز های تامین مالی خود را برطرف نمایند چرخه های نقدی و تجاری و همینطور چرخه های عملیاتی در حقیقت متشکل از گردشهای عملیاتی آن بنگاه تجاری می باشند، مانند چرخه یا گردش وصول مطالبات در آن شرکت و یا گردش پرداختنی های عملیاتی در آن شرکت و همینطور گردش انبار و موجودی مواد و کاالی آن کسب و کارمی تواند این چرخه های عملیاتی را در شرکتهای گوناگون تشکیل دهند، گاهی درچرخه های تجاری برخی از کسب و کارها،مبالغ هنگفتی حبس شده که با اصالح آنها، شرکت ها قادر هستند منابع زیادی را برای کسب و کار خود آزاد نمایند بدون اینکه اقدام به تامین مالی از از طریق اخذ تسهیلات و یا وام های با بهره های باالاز خارج از شرکت نمایند.
امروزه در کشورهای با اقتصاد بزرگ در دنیا بیش از۹۰ درصد تامین مالی کسب و کارهای آنها از طریق بازار سرمایه صورت می پذیرد.
دکتر اسماعیل ابراهیمی
بهینه سازی ساختار سرمایه در شرکت ها می تواند آنها را به سمت فرصت های بیشتری برای تامین مالی سوق دهد، ساختار سرمایه در شرکت ها عبارت است از ترکیبی از منابعی که شرکتها برای ادامه فعالیت کسب و کار خود از آنها استفاده می کنند، این منابع یک ترکیبی از بدهی ها و تسهیالت و همینطور آورده سهامداران شرکت می باشد،هر کدام از این منابع هزینه هایی را برای شرکت ایجاد می نماید، یکترکیب بهینه از این ساختار سرمایه می تواند هزینهمرتبط با آنساختار سرمایه یا بهای تمام شده کل تامین مالی برای آن شرکت را به حداقل ممکن برساند که در نتیجه شرکت قادر خواهد بود فرصت هایی را برای تامین مالیکسب و کار خودایجاد نمایدو اعتبار دهندگان بیشتری حاضر به تامین مالی آن شرکت خواهند بود.
ده ها سالاست که انتشار اوراق قرضه در بازار سرمایه کشور های گوناگون تامین مالی های بسیار ارزشمند و بزرگی را برای آنها ایجاد نموده است،بازار بدهی در اقتصادهای پیشرفته در دنیا حجم بسیار بزرگی از بازار سرمایهآنهارا به خود اختصاص می دهد و بیشترین حجم بازار بدهی را انتشار اوراق قرضه برای شرکت ها به خود اختصاص داده است،بنگاه های تجاری با انتشار این نوع از اوراق و ارائه تضمین هایی برای بازدهی آنها اقدام به کسب منابع و تامین مالی برای پروژه ها و سرمایه گذاریهای خود میکنند، درکشورهای اسلامی و بر اساس مبانی دین مبین اسلام انتشار بدهی بدون پشتوانه امری غیرشرعی می باشد؛ لذا شرکت ها می بایست برای انتشار بدهی و کسب منابع الزم در جهت تامین مالی پروژه های خود، این اوراق رابر مبنای دارایی ها و یا پروژه های عملیاتی خود منتشرنمایند؛ انتشار اوراق بدهی در کشورهای اسالمی بر مبنای دارایی ها و تعریف پروژه هایی که صورت می گیرد تحت عنوان اوراق صکوک اسالمی نامگذاری شده است؛ امروزه اوراق صکوک در دنیا وحتیدر کشورهای غیر اسالمی از بازار بزرگی برخوردار می باشد،کشورهایی مانند عربستان، امارات متحده عربی، مالزی و همینطور ایران از انتشار این نوع از اوراق برای شرکتهای تجاری خود بهره می برند بر اساس نوع تامین مالی و نوع پروژه های سرمایه گذاری خوداقدام به کسب منابع و تامین مالیاز آن طریق می کنند؛ اوراق صکوک به انواع مختلفی تقسیم بندی شده است،صکوکیمانند اوراق صکوک اجاره، اوراق منفعت، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق دین، اوراق سلف موازی استاندارد و بسیاری اوراق دیگرکه هرکدام بر اساس نوع خاصی از تامین مالی طراحی شده اند،از این جمله هستند.
این نوع از تامین مالی یکی از جدیدترین تامین مالی هایی است که در بازار سرمایه کشور ایران در حال انجام میباشد، شرکت هایی که اقدام بهراه اندازی وانجام پروژه های گوناگون در حوزه های مختلفی مانندمعادن،صنایع پتروشیمی،نفت،گاز و یاصنایع دیگر میکنند میتوانند از طریق ایجاد و تاسیس شرکتهای پروژه و انتشار سهام دست اول و جدید به مشارکت کنندگان در آن پروژه،اقدام به تامین مالی برای خود نمایند،اولین تامین مالیاز طریق ایجاد شرکت پروژهدر بازار سرمایه کشور ما توسط کنسرسیومی از شرکتهای بزرگ معدنی و در قالبشرکتی به نام تجلی توسعه معادن و فلزات در سال1۴۰۰ انجام شد که یکی از موفق ترین نوع تامین مالیها محسوب می شد که با استقبال بسیار زیاد سرمایه گذاران مواجه شد؛ تامین مالی از این طریق هم برای سرمایه گذاران و هم برای شرکت های پروژه مزایای بسیار گوناگونی را به همراه دارد از این جهت که سرمایه گذاران با مبالغ کوچک خود می توانند در پروژه های بزرگ کشور شرکت نمایند،و از طرفی شرکت های پروژه با تامین مالی از این طریق قادر خواهند بود بدون انتشار بدهی و اخذ تسهیلات، از طریق پذیرفتن شرکای تجاری و سهامداران اقدام به انجام پروژه های گوناگون در سطح کشور نمایند،شرکتهای پروژه که از این طریق تامین مالیمی کنند معموال اقدام به تقسیم سود نمیکنند و این پیشرفت در پروژه ها می باشد که ارزش آن شرکت را بالاتر برده و سهامداران آن شرکت از افزایش ارزش آن شرکت منتفع میشوند.
تامین مالی از طریق انتشار واحدهای صندوق پروژه نیز از جمله تامین مالی های مطرح در دنیا می باشد که از قدمت طولانی برخوردار است. این نوع تامین مالی به دارندگان پروژه های گوناگون این امکان را میدهد که با تأسیس صندوقهای پروژه و با نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار نیازهای نقدینگی و تامین مالی خود را با تأسیس این نوعازصندوق ها و انتشار و فروش این واحدها به سرمایه گذاران گوناگون حقیقی و حقوقی منابع زیادی را به پروژه های خود وارد نمایند، این صندوقها که زیر نظر بازار سرمایه کشورها کنترل و نظارت می شود با پیشرفت پروژههایی که در آنها وارد شده است، بر میزان ارزش خالص دارایی های هر واحد صندوق یا NAV آن افزوده شده و سرمایه گذاران از فروش واحدهای مذکور در بازار سرمایه می توانند به سود مورد نظر خود دست یابند، ارکان گوناگونی از طرف بازار سرمایه بر این صندوقها نظارت دارند مانند مدیر صندوق، حسابرس صندوق، امین صندوق و ارکان اجرایی و عملیاتی مخصوص آن پروژه. پروژه هایی مانند شهرک سازی و یا ساخت فرودگاه ها و بسیاری از پروژه های گوناگون به خوبی می توانند از این نوع تامین مالی بهره ببرند.
در دنیا اولین و مهمترین اقدامی که بایستی پیش از تامین مالی شرکت ها صورت بگیرداین است که آن شرکتها بایداقداماتی در جهت رتبه بندی خود توسط موسساتی که اقدام به رتبه بندی بنگاه های تجاری و کشورها می نمایند، انجام دهند؛این نوع از موسسات مانند موسسه S&P و Moody’s و Fitch بر اساس الگوهای گوناگونی که مد نظر خود دارند و نسبت های متفاوتی را که در بنگاه های تجاری جستجو می نمایند رتبه های مختلفی را از بالاترین رتبه ها تا پایین ترین آنها به شرکت ها می دهند، هر چه رتبه اعتباری کسب و کارها بالاتر باشد،شرکت ها و بنگاه های تجاری با سهولت بیشتر و با نرخ های پایین تری قادر به تامین مالی پروژه ها و سرمایه گذاری های خود هستند،به عنوان مثال شرکت آمازون با رتبه اعتباری AAA قادر خواهد بود به میزان زیاد و با سهولت و سرعت بیشتر و با نرخ های بسیار پایین تر اقدامبه تامین مالی نماید، چرا که این رتبه اعتباری برای سرمایه گذارانی که اقدام به تامین مالی این شرکت ها می نمایند یک نوع اطمینان خاطری را در جهت برگشت سرمایه آنها ارائه می دهد، اما از طرفی شرکت هایی که رتبه های اعتباری پایین تری مانند رتبه های C و یا D دارند با نرخ های بسیار بالا هم قادر نیستند که برای شرکت خود با سهولت تامین مالی انجام دهند، لذا اخذ رتبه های اعتباری بین المللی برای شرکت ها از اهمیت باالیی برخوردار است تا آنها بتوانند از منابع بسیار زیادی که در دنیا وجود دارد و به دنبال سرمایه گذاری کم ریسک می گردد،تامین مالی های راحت تری برای کسب و کارهای خود انجام دهند.
یکی از روش های تامین مالی برای کسب و کار ها،تامین مالی از سهامداران و افرادی می باشد که خواهان ورود به سهامداری شرکت هستند تا در مدیریت و یا مالکیت آن شرکت نقشی داشته باشند؛این نوع از تامین مالی می تواند بر اساس انتشار سهام جدید مانند ارائه حق تقدم به سهامداران فعلی جهت شرکت در تامین مالی کسب وکار مذکورو افزایش سرمایهآن صورت گیرد که به سهامداران فعلی آن کسب و کار این حق را میدهد که با تزریق منابع جدید، سهام جدیدی را دریافت نماید و همینطور میتوان از طریق سلب حق تقدم از سهامداران فعلی و با انتشار سهام جدید با صرف یا بدون صرف، سهامداران جدیدیرا به شرکت وارد نموده و منابع بزرگی را به شرکت تزریق کرد، این مدل تزریق منابع به شرکتها، نوعی از تامین مالی برای بنگاه های تجاری محسوب می شود که آنها را قادر خواهد ساخت تا اقدام به راه اندازی پروژه های تعریف شده جدید و سرمایه گذاری های آتی برای آنها نماید.
صندوق های خصوصی یاPE،ابزار بسیار مهمی در جهت تامین مالی بنگاه های تجاری که ممکن است قدمت طولانی در کسب و کار خود داشته اما با بحران های جدی مانند بحران مدیریت،بحران نقدینگی،بحران فروش و بازاریابی و سایر مواردی که ممکن است یک شرکت با آن دست و پنجه نرم کندمیباشد،این ابزار سالیان سال است که در دنیا به این نوع شرکت ها کمک فوق العاده ای نموده است، صندوق های خصوصی با ورود به کسب و کارها و در اختیار گرفتن مدیریت و بخشی از مالکیتآنشرکتها،با استفاده از نیروهای متخصصی که در حوزه های گوناگون دارند اقدام به ترمیم وضعیت بحرانی شرکت می نمایند و نقدینگی و منابع الزم را نیز به این شرکتها تزریق می نمایند؛ بسیاری از شرکت هایی که با این نوع از بحران ها در دنیا دست و پنجه نرم می کردند توانستند با استفاده از این نوع تامین مالی و بهره بردن از این نوع از صندوق ها از بحران خارج شده و و هم اکنون تبدیل به شرکتهای قدرتمندی در کسب و کار و صنعت خود شوند.
سرمایهگذاران براساس سطح ریسکپذیری خود به دنبال شناخت فرصتهای سرمایهگذاری سودآورند و بازار سرمایه بهعنوان یکی از بازارهای جذاب، پویا و متنوع میتواند پاسخگوی نیاز سرمایهگذاران از قشرهای مختلف باشد.