تامین مالی جمعی استفاده از مقادیر اندک سرمایه از سوی تعداد زیادی از افراد برای تامین مالی یک سرمایه گذاری تجاری جدید است. تامین مالی جمعی از دسترسی آسان شبکههای گسترده مجازی از طریق رسانههای اجتماعی و وبسایتهای تأمین مالی جمعی برای گردهم آوردن سرمایهگذاران و کارآفرینان، با پتانسیل افزایش کارآفرینی با گسترش مجموعه سرمایهگذاران فراتر از دایره سنتی مالکان، بستگان و سرمایهگذاران خطرپذیر استفاده میکند.
در اکثر قوانین کسب و کار، محدودیت هایی اعمال می شود که چه کسانی می توانند یک کسب و کار جدید را تامین مالی کنند و چه مقدار مجاز به مشارکت هستند. مشابه محدودیتهای سرمایهگذاری در شرکتهای کوچک و متوسط، این مقررات قرار است از سرمایهگذاران ساده یا غیر ثروتمند در برابر به خطر انداختن بیش از حد پساندازشان محافظت کند. از آنجایی که بسیاری از کسبوکارهای جدید شکست میخورند، سرمایهگذاران آنها با خطر زیادی برای از دست دادن اصل سرمایهشان مواجه هستند.
سرمایه گذاری جمعی این فرصت را برای کارآفرینان ایجاد کرده است تا میلیاردها تومان از هر کسی که پول برای سرمایه گذاری دارد جمع آوری کنند. تامین مالی جمعی برای هر کسی که ایده ای برای ارائه آن در مقابل سرمایه گذاران تشنه سود دارد، شرایطی برای سرمایه گذاری جمعی ایجاد می کند.
یکی از ایده ها و پروژههای جالب برای دریافت بودجه، از سوی فردی بود که میخواست یک دستور العمل جدید برای سالاد سیبزمینی ایجاد کند. مقدار هدف او از جمع آوری کمک مالی 10 دلار بود، اما او بیش از 55000 دلار از 6911 حامی جمع آوری کرد.
در سایت های تامین مالی جمعی بین المللی، سرمایهگذاران میتوانند از میان صدها پروژه که تقاضای تامین مالی ایده هایشان را دارند، هر پروژه ای را که می خواهند انتخاب کنند و حداقل 10 دلار سرمایهگذاری کنند. درآمد این سایت های تامین مالی جمعی از درصدی از سرمایه های جمع آوری شده می باشد.
تامین مالی جمعی استفاده از مقادیر اندک سرمایه از سوی تعداد زیادی از افراد برای تامین مالی یک سرمایه گذاری تجاری جدید است.
دو استفاده سنتی از تامین مالی جمعی همواره در دنیا وجود داشته است، مانند نوع سرمایه گذاری جمعی توسط شرکت های نوپا که به دنبال ارائه یک محصول یا خدمات به جهان هستند و همچنین دریافت وجوه توسط افرادی که نوعی شرایط اضطراری را تجربه کرده اند. بسیاری از افراد متاثر از یک بلای طبیعی، هزینه های سنگین پزشکی، یا رویداد غم انگیز دیگری مانند آتش سوزی خانه، مقداری کمک مالی دریافت کرده اند که این مورد به لطف پلتفرم های تامین مالی جمعی به آسانی در دسترس قرار دارد.
با این حال، در سالهای اخیر، برخی از پلتفرمهای تامین مالی جمعی مانند Patreon و Substack دامنه تامین مالی جمعی را گسترش دادهاند تا راهی را برای افراد خلاق – هنرمندان، نویسندگان، نوازندگان یا پادکستها – ارائه دهند تا با دریافت یک منبع درآمد ثابت، کارهای خلاقانه خود را حفظ کنند و ادامه دهند.
وبسایتهای تأمین مالی جمعی مانند Kickstarter، Indiegogo و GoFundMe صدها هزار نفر را جذب خود کرده اند و امیدوارند ایده های بزرگ بعدی را ایجاد یا پشتیبانی کنند.
از سال 2021، GoFundMe بزرگترین پلتفرم تامین مالی جمعی است. از زمانی که GoFundMe در سال 2010 تأسیس شد، این سایت بیش از 15 میلیارد دلار از طریق بیش از 100 میلیون اهدا کننده جمع آوری کرده است. GoFundMe محبوب ترین سایت برای افرادی است که به دنبال جبران هزینه های پزشکی یا فاجعه ای مانند آتش سوزی خانه، بلای طبیعی یا هزینه های غیرمنتظره اضطراری هستند. شرکت های نوپا تمایل دارند از کیک استارتر استفاده کنند.
Kickstarter یکی دیگر از گزینه های محبوب است. از 29 می 2022، از زمان تأسیس در سال 2009، Kickstarter با موفقیت بیش از 220000 پروژه را با بیش از 6.6 میلیارد دلار تعهد در تمام پروژه های Kickstarter تأمین مالی کرده است.
Kickstarter محبوب ترین سایت تامین مالی جمعی برای مشاغل مشتاقی است که امیدوارند سرمایه خود را افزایش دهند و مخاطبان بیشتری را جذب کنند. در واقع، بر خلاف GoFundMe، Kickstarter فقط می تواند برای ایجاد پروژه هایی استفاده شود که می توانند با دیگران به اشتراک گذاشته شوند.
علاوه بر این، از Kickstarter نمیتوان برای جمعآوری وجوه برای کمک به یک موسسه خیریه یا هدفی مانند این استفاده کرد، پروژهها نمیتوانند مشوقهایی مانند سهام، شراکت در درآمد، یا فرصتهای سرمایهگذاری ارائه دهند، و همچنین هیچ پروژهای نمیتواند شامل فهرست موارد ممنوعه باشد، مانند (هر موردی که ادعا میکند برای تشخیص، درمان، یا پیشگیری از بیماری، کار می کند، افرادی که منابعی را برای کمک های مالی سیاسی، تهیه مشروبات الکلی، تهیه مواد مخدر و انجام قرعه کشی لازم دارند.)
Indiegogo به عنوان یک سایت تامین مالی جمعی در ابتدا به طور انحصاری بر جمع آوری پول برای فیلم های مستقل کار کرد اما یک سال پس از راه اندازی در سال 2008 شروع به پذیرش پروژه هایی از هر گروهی کرد.
Indiegogo به عنوان یک پلتفرم سختگیرانهتر و انعطافپذیرتر از Kickstarter در نظر گرفته میشود، زیرا به حامیان مالی اجازه کنترل میدهد که آیا مدلهای ثابت یا انعطافپذیر را میخواهند – این احتمالاً مهمترین تفاوت بین دو پلتفرم تأمین مالی جمعی است. Kickstarter تنها پس از رسیدن کمپین به هدف تامین مالی خود وجوه جمع آوری شده را منتشر میکند، در حالی که Indiegogo به فعالان این امکان را میدهد تا بودجه خود را به نسبت دریافت کنند.
بهعنوان یک کمپین، ممکن است استفاده از بودجه انعطافپذیر (یعنی دریافت وجوه در زمان رسیدن به مقدار هدفگذاری شده) آسانتر و کم خطرتر باشد. با این حال، صرف نظر از مبلغ جمع آوری شده، صاحبان ایده و طرح، همچنان باید به هر وعده ای که داده اند عمل کنند. برای یک حامی مالی، تامین مالی ثابت جذاب تر است زیرا با ریسک بسیار کمتری همراه است.
توجه: در این سایتها، هزینه های پلتفرم تامین مالی جمعی از 5٪ تا 12٪ متغیر است. قبل از انتخاب پلتفرم تامین مالی جمعی، به ساختارهای هزینه ای آن توجه کنید.
بارزترین مزیت تامین مالی جمعی برای یک شرکت یا فرد تازه کار، توانایی آن برای دسترسی به گروه بزرگتر و متنوع تری از سرمایه گذاران/حامیان مالی است. با فراگیر شدن رسانههای اجتماعی، پلتفرمهای تامین مالی جمعی راهی باورنکردنی برای کسبوکارها و افراد است که هم مخاطبان خود را افزایش دهند و هم بودجه مورد نیاز خود را دریافت کنند.
علاوه بر این، بسیاری از پروژه های تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش هستند. سرمایه گذاران ممکن است در راه اندازی یک محصول جدید شرکت کنند یا برای سرمایه گذاری خود هدیه ای دریافت کنند. به عنوان مثال، سازنده صابون جدیدی که از چربی بیکن ساخته شده است، ممکن است یک نوار رایگان صابون برای هر یک از سرمایه گذاران خود ارسال کند. بازیهای ویدیویی یک سرمایهگذاری محبوب تامین مالی جمعی برای گیمرها هستند که اغلب نسخههای اولیه بازی را به عنوان پاداش دریافت میکنند.
سرمایه گذاری جمعی مبتنی بر سهام در حال افزایش محبوبیت است زیرا به شرکت های نوپا اجازه می دهد که منابع خوبی را از سرمایه گذاران گوناگون، جمع آوری کنند. در ایالات متحده، کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) تأمین مالی جمعی مبتنی بر سهام را تنظیم می کند.
معایب بالقوه تامین مالی جمعی شامل آسیب احتمالی به شما یا اعتبار شرکت شما ناشی از “توسل” به تامین مالی جمعی، کارمزدهای مرتبط با سایت تامین مالی جمعی است، و حداقل در برخی از پلتفرم ها، اگر به هدف تامین مالی خود نرسید، هرگونه وجوهی که جمع آوری شده است به سرمایه گذاران بازگردانده می شود و شما چیزی دریافت نمی کنید.
بسیاری از محصولات و کسبوکارهایی که در کیکاستارتر تامین مالی جمعی میکردند، به کسب و کارهای بسیار موفق و پرسودی تبدیل شدند. به عنوان مثال، Oculus VR، یک شرکت آمریکایی متخصص در محصولات سخت افزاری و نرم افزاری واقعیت مجازی، از طریق این سایت تامین مالی شد. در سال 2012، بنیانگذار پالمر لاکی، یک کمپین Kickstarter را برای جمع آوری پول راه اندازی کرد تا هدست های واقعیت مجازی طراحی شده برای بازی های ویدئویی را در اختیار توسعه دهندگان قرار دهد. این کمپین 2.4 میلیون دلار تامین مالی شد کرد که ده برابر هدف اولیه 250000 دلار بود.
در مارس 2014، فیسبوک که اکنون به نام متا (META) نام گذاری شده است، Oculus VR را به مبلغ 2.3 میلیارد دلار خریداری کرد.
نمونه دیگری از شرکتی که با کمک کمپین های Kickstarter به موفقیت دست یافت، M3D است، شرکتی که توسط دو دوست تاسیس شده و چاپگرهای سه بعدی کوچک تولید می کند. دیوید جونز و مایکل آرمانی 3.4 میلیون دلار برای چاپگر میکرو سه بعدی خود در سایت تامین مالی جمعی در سال 2014 جمع آوری کردند.
در آوریل 2019، Critical Role، یک نمایش هفتگی با پخش زنده با حضور گروهی از صداپیشگان برجسته، تنها در 24 ساعت، 4.7 میلیون دلار برای آخرین انیمیشن ویژه خود «افسانه Vox Machina» به دست آورد. هیچ کمپین دیگری در سال 2019 در سایت Kickstarter نتوانست این مبلغ را در طی دوره 30 تا 60 روزه بدست آورد.
تامین مالی جمعی استفاده از مقادیر اندک سرمایه از سوی تعداد زیادی از افراد برای تامین مالی یک کسب و کار جدید است. بسته به نوع تامین مالی جمعی، سرمایه گذاران یا به صورت نوع دوستانه پول اهدا می کنند یا پاداش هایی مانند سهام از شرکتی که پول را جمع آوری کرده است، دریافت می کنند.
برای تامین مالی های جمعی که بر اساس کمک مالی بلاعوض عمل می کند، شرکت نیازی به بازپرداخت منابع بدست آمده به سرمایه گذاران ندارد. با این حال، بسیاری از شرکتها مشوقهایی را برای حامیان اولیه ارائه میکنند، مانند نسخهای از محصولات خود را.
در کشور ما ایران از دیرباز سابقه تامین مالی جمعی به صورت گلریزان در گود زورخانه ها برای افرادی که نیاز به کمک مالی داشتند مانند کمک به راه اندازی شغل برای یک نفر یا ازدواج یک دختر دم بخت بی بضاعت و خیلی از موارد دیگر به بهترین شکل آن وجود داشته است.
اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی ها وجود نمونه های جهانی در جهت راه اندازی یک ایده یا طرح، در بازار سرمایه ایران نیز، چند سالی است که تامین مالی جمعی از طریق بازار فرابورس در حال انجام است، نمونه های بسیاری هم از این طریق تامین مالی شده اند، مانند برخی فیلم های سینمایی، راه اندازی گلخانه های گل و میوه، طرح های معدنی و صنعتی متعدد.
رویه این نوع تامین مالی در ایران به این صورت است که شرکتهایی تحت عنوان سکوهای تامین مالی جمعی که دارای مجوز از بورس اوراق بهادار کشور هستند، امور مربوط به مطالعه طرح های پیشنهاد شده، ارزیابی فنی و مالی آن ایده یا طرح، عقد قرارداد مشاوره و پذیرش طرح در فرابورس را به عهده می گیرند و این سکوها اقدام به بارگزاری طرح یا ایده ارزیابی شده بر روی سایت خود و جمع آوری منابع برای آن طرح از طرف سرمایه گذاران مختلف می کنند. سرمایه گذاران با اطمینانی که به این سکوهای دارای مجوز از بازار سرمایه دارند، منابع خود را در طرح های مذکور سرمایه گذاری می کنند.
عمده روش تامین مالی جمعی در ایران بر اساس روش بدهی و دریافت سود تضمین شده از طرف صاحبان و مالکان طرح ها می باشد. معمولا این طرح ها برای جذب بیشتر منابع اقدام به پیشنهاد سودهای ثابتی بیش از سودهای بدون ریسک بانکی می کنند.
صاحبان ایده و طرح با جذب این منابع سودهای مناسبی را در طی مدت زمان در اختیار داشتن وجوه نقد به سرمایه گذاران پرداخت می کنند و در پایان طرح که ممکن است یک یا چند سال طول بکشد، کل وجوه دریافت شده را به سرمایه گذاران طرح عودت می دهند.
روش های گوناگونی برای نوع مشارکت سرمایه گذاران در این ایده ها و طرح ها وجود دارد: از جمله، دریافت پاداش از طرف سرمایه گذاران، ارائه سهام به سرمایه گذاران، روش بدهی و سود تضمین شده، و اهدا بلاعوض به صاحبان طرح ها که همان طور که بیان شد، عمده روش های مرسوم تامین مالی جمعی در ایران، روش بدهی و سود تضمین شده می باشد.
نه تنها طرح های کوچک بلکه حتی کارخانه های بزرگ کشور نیز می توانند برای اجرا و راه اندازی برخی از پروژه های خود از روش تامین مالی جمعی بهره ببرند.
سرمایهگذاران براساس سطح ریسکپذیری خود به دنبال شناخت فرصتهای سرمایهگذاری سودآورند و بازار سرمایه بهعنوان یکی از بازارهای جذاب، پویا و متنوع میتواند پاسخگوی نیاز سرمایهگذاران از قشرهای مختلف باشد.