صندوق های خصوصی، و یا حتی شرکتهای سهام خصوصی صندوق ها یا شرکتهایی هستند که در تمام دنیا وظیفه دارند که به عنوان ناجی شرکتهای بحران زده و یا شرکتهایی که نیاز به کمک دارند تا احیا شوند، به ساختار سرمایه و مالکیت آن شرکتها ورود می کنند و تا زمانی که شرکت به رشد و بالندگی خود برسد در آن باقی می مانند. در کشور ما ایران هم چند سالی است که این صندوق ها به رسمیت شناخته شده و دارای مجوز فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار هستند.
صندوقهای سهام خصوصی ممکن است شرکتهای خصوصی یا عمومی را به طور کامل خریداری کنند یا در چنین خریدهایی به عنوان بخشی از یک کنسرسیوم سرمایهگذاری کنند. آنها معمولاً در شرکت هایی که در بورس اوراق بهادار فهرست شده اند، سهام ندارند.
صندوق های خصوصی اغلب با سرمایه گذاری های خطرپذیر و صندوق های تامینی به عنوان یک سرمایه گذاری جایگزین دسته بندی می شوند. سرمایه گذاران در این نوع صندوق ها معمولاً ملزم به تعهد سرمایه قابل توجه برای سال ها (معمولا 5 تا 10 سال) هستند، به همین دلیل است که در برخی از کشورها دسترسی به چنین سرمایه گذاری هایی محدود به موسسات و افراد با ارزش خالص دارای های بالا است.
برخلاف سرمایه گذاری خطرپذیر (VC)، بیشتر شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری خصوصی به جای استارتاپ ها، در شرکت های بالغ سرمایه گذاری می کنند. این صندوق ها شرکت های پورتفوی خود را برای افزایش ارزش آن قبل از خروج از سرمایه گذاری، چندین سال مدیریت می کنند.
صنعت سهام خصوصی با توجه به افزایش اقبال به سرمایه گذاری های جایگزین و به دنبال بازده نسبتا قوی صندوق های سهام خصوصی از سال 2000 تا کنون به سرعت رشد کرده است. در سال 2021، خرید سهام خصوصی به رکورد 1.1 تریلیون دلار رسید که نسبت به سال 2020 دو برابر شده بود. سرمایهگذاری در سهام خصوصی در دورههایی که بازارهای سهام دارای قیمتهای بالایی هستند و از طرفی نرخهای بهره نیز پایین هستند، سودآورتر و محبوبتر میشوند و برعکس زمانی که خلاف این وضعیت وجود داشته باشد، از سودآوری و محبوبیت آنها کاسته می شود.
ساختار صندوق های خصوصی که شامل نهادها و افرادی که مالکیت این صندوق ها را برعهده دارند و شرکتی هایی که مدیریت و ارکان این صندوق را به عهده می گیرند و پورتفوی سرمایه گذاری این صندوق ها در شکل زیر مشاهده می شود.
ورود صندوقهای خصوصی به ساختار شرکتهای بالغ و مدیریت این شرکت ها تا زمانی که به رشد خوب و کاملی برسند، مدت زمانی بین 5 تا 10 سال طول می کشد لذا پول سرمایهگذاری شده در آنها برای برداشتهای بعدی در دسترس نیست، البته لازم به ذکر است که این صندوق ها می توانند در بازار سرمایه، دارای معاملات ثانویه باشند، لذا در صورت وجود بازارگردان و یا خریدار و فروشنده در بازار، واحدهای موجود صندوق ها قابل نقل و انتقال بین سرمایه گذاران می باشند.
صندوق ها معمولاً پس از چند سال شروع به توزیع سود بین سرمایه گذاران خود می کنند. متوسط دوره نگهداری سهام برای یک صندوق خصوصی در سال 2021 حدود پنج سال بود.
برخی از شرکتها و صندوق های خصوصی (Private Equity) بزرگ در دنیا عبارتند از:
Blackstone
KKR & Co. Inc
Carlyle Group Inc
Apollo Global Management Inc
برخی از شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری خصوصی در دسته خاصی از معاملات سهام خصوصی تخصص دارند. در حالی که سرمایه گذاری جسورانه نیز اغلب به عنوان زیرمجموعهای از صندوق و سهام خصوصی فهرست میشود، عملکرد و مهارتهای متمایز آن باعث ایجاد شرکتهای سرمایهگذاری مخاطرهآمیز اختصاصی شده است که بر آن بخش تسلط دارند. سایر تخصص های سهام خصوصی عبارتند از:
صندوق های خصوصی متخصص سرمایهگذاری بر روی شرکتهایی تحت عنوان شرکتهای پریشان بوده که این نوع از شرکتها در حال مبارزه با نیازهای مالی حیاتی خود هستند.
متخصص در تامین مالی شرکت های در حال توسعه فراتر از مرحله راه اندازی آنها
متخصص در سرمایه گذاری بر روی معاملات فناوری یا انرژی
متخصص در خرید و فروش های ثانویه، شامل فروش یک شرکت سهامی خاص که به مرحله بالندگی خود رسیده به شرکت ها و افراد دیگر
متخصص در واگذاری بخشی از سهام شرکتهای زیر مجموعه و عدم خروج کامل از آن
معاملاتی که شرکت های سهامی خاص برای خرید و فروش شرکت های پرتفوی خود انجام می دهند را می توان با توجه به شرایط آنها به گروه های زیر تقسیم کرد:
این خرید جزء اصلی معاملات سهام خصوصی است که شامل خرید کل یک شرکت اعم از دولتی، شبه دولتی یا خصوصی است. سرمایه گذاران صندوق های خصوصی که سهام یک شرکت با عملکرد ضعیف را در اختیار می گیرند، اغلب به دنبال کاهش هزینه ها هستند و ممکن است عملیات آن را نیز بازسازی کنند.
نوع دیگری از تملیک سهام خصوصی، بدین گونه است که در آن سرمایهگذاران سهام خصوصی، بخشهایی از یک شرکت بزرگتر را خریداری میکنند، که آن بخش از شرکت معمولاً یک کسب و کار غیر اصلی برای آن شرکت بزرگ تلقی شده که توسط شرکت اصلی آن برای فروش گذاشته میشود. در این نوع معاملات توسط صندوق های خصوصی، این صندوق ها تمایل به دریافت چند برابر ارزش کمتری نسبت به سایر خریدهای سهام خصوصی دارند، اما گاهی میتواند پیچیدهتر و ریسکپذیرتر باشند.
در یک خرید ثانویه، یک صندوق خصوصی یک شرکتی را با درجه بحران بالا را از یک گروه دیگر به جای یک شرکت بورسی خریداری می کند. همواره فرض بر این است که چنین معاملاتی یک فروش پرخطر محسوب شود، اما در میان افزایش تخصص صندوق های خصوصی این نوع معاملات بسیار رایج شدهاند.
سایر استراتژیهای خروج برای سرمایهگذاری با سهام خصوصی شامل فروش یک شرکت در پورتفوی به یکی از رقبای خود و همچنین عرضه اولیه سهام آن در بازار سرمایه است.
در یک خرید ثانویه، یک صندوق خصوصی یک شرکتی را با درجه بحران بالا را از یک گروه دیگر به جای یک شرکت بورسی خریداری می کند. همواره فرض بر این است که چنین معاملاتی یک فروش پرخطر محسوب شود، اما در میان افزایش تخصص صندوق های خصوصی این نوع معاملات بسیار رایج شدهاند.
دکتر اسماعیل ابراهیمی
زمانی که یک صندوق خصوصی یک شرکت را تصاحب می کند، از قبل برنامه ای برای افزایش ارزش سرمایه گذاری در آن دارد. این می تواند شامل کاهش چشمگیر هزینه ها یا تجدید ساختار سرمایه شرکت مذکور باشد، اقداماتی که ممکن است مدیریت فعلی شرکت تمایلی به انجام آنها نداشته باشد. صاحبان سهام خصوصی با دارا بودن زمان محدود برای افزودن ارزش قبل از خروج از سرمایه گذاری، انگیزه بیشتری برای ایجاد تغییرات عمده دارند.
شرکت سهام خصوصی یا صندوق های خصوصی نیز ممکن است تخصص خاصی داشته باشند که مدیریت قبلی شرکت فاقد آن بود. ممکن است به شرکت کمک کنند تا یک استراتژی کسب و کار الکترونیک را توسعه دهد، فناوری جدید را اتخاذ کند یا وارد بازارهای دیگری شود. یک صندوق خصوصی یا شرکت سهام خصوصی که سهام یک شرکت را در اختیار می گیرد ممکن است تیم مدیریتی خود را برای پیگیری چنین ابتکاراتی وارد کند یا مدیران قبلی را برای اجرای یک برنامه مورد توافق حفظ کند.
شرکت خریداری شده می تواند تغییرات عملیاتی و مالی را بدون نیاز به برآورده کردن برآوردهای سود تحلیلگران یا جلب رضایت سهامداران عمومی خود در هر سه ماهه انجام دهد. مالکیت توسط سهام خصوصی ممکن است به مدیریت اجازه دهد که دیدگاه بلندمدتی داشته باشد، مگر اینکه با هدف مالکان جدید برای کسب بیشترین بازده ممکن در سرمایه تضاد داشته باشد.
بررسیها در دنیا نشان میدهد که بهبود در عملیات شرکتها، تمرکز اصلی مدیران سهام خصوصی بوده و به منبعی برای ارزش افزوده تبدیل شدهاند.
اما بدهی یکی از عوامل مهم بازده سهام خصوصی است، حتی با وجود اینکه افزایش جذب سرمایه نیاز به اهرم را کمتر ضروری کرده است، اما بدهی مورد استفاده برای تامین مالی یک خرید، اندازه تعهد سهام را برای صندوق های خصوصی کاهش می دهد و بر این اساس بازده بالقوه آن سرمایه گذاری را افزایش می دهد، البته با افزایش ریسک.
مدیران صندوق های خصوصی همچنین می توانند باعث شوند که شرکت خریداری شده بدهی بیشتری در ساختار سرمایه خود بپذیرد تا پرداخت سود سهامداران آن شرکت از طریق وام ها و بدهی های تحصیل شده با نرخ ثابت بهره، صورت گیرد. پرداخت سود از این طریق بسیار جنجال برانگیز است زیرا به یک صندوق خصوصی اجازه میدهد تا ارزش شرکت تحت تملک خود را به سرعت افزایش دهد و در عین حال شرکت تحت تملک را با بدهیهای اضافی مواجه کند. از سوی دیگر، افزایش بدهی احتمالاً ارزش شرکت را پس از فروش مجدد کاهش می دهد، در حالی که وام دهندگان باید با مالکان توافق کنند که شرکت بتواند بار بدهی حاصل را مدیریت کند.
چرا سهام خصوصی باعث انتقادهایی می شود؟
صندوق ها و شرکتهای سهام خصوصی از کلیشهای که آنها را بهعنوان استخراجکننده داراییهای شرکتی نشان میدهد، عقب نشینی کردهاند، و بر تخصص مدیریتی موفق خود بر شرکتهای پورتفویشان تأکید میکنند.
بسیاری از آنها تعهد خود را به استانداردهای زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) نشان می دهند که شرکت ها را به توجه به منافع ذینفعان خود غیر از مالکانشان نیز سوق می دهند.
با این حال، تغییرات سریعی که اغلب به دنبال خرید سهام خصوصی این نوع شرکتهای بحران زده میآیند، اغلب میتواند برای کارمندان شرکت و افرادی که در آن فعالیت دارند دشوار باشد.
صندوق های سرمایه گذاری خصوصی چگونه مدیریت می شوند؟
یک صندوق سهام خصوصی توسط یک شریک حرفه ای مدیریت می شود، و این شریک معمولاً خود شرکت سهام خصوصی است که صندوق را تأسیس کرده است و تمام تصمیمات مدیریتی صندوق را این شرکت می گیرد. همچنین 1٪ تا 3٪ از سرمایه صندوق را برای اطمینان از حضور آن در بازی، مشارکت می دهد.
در ازای آن، این شرکت سهام خصوصی هزینه مدیریتی را دریافت می کند که غالباً 2٪ از دارایی های صندوق تعیین می شود و ممکن است 20٪ از سود صندوق را به عنوان پاداش تشویقی دریافت کند که در اصطلاحات حقوق صاحبان سهام خصوصی به عنوان بهره حمل شده شناخته می شود. شرکای محدودی، مشتریان شرکت سهامی خصوصی هستند که در صندوق آن سرمایه گذاری می کنند، آنها مسئولیت محدودی در صندوق دارند.
در سال 1901، بانک سرمایه گذاری جی پی مورگان، شرکت فولاد کارنگی را به مبلغ 480 میلیون دلار خرید و آن را با شرکت فولاد فدرال و لوله ملی ادغام کرد تا فولاد ایالات متحده را در یکی از اولین خریدهای شرکتی و یکی از بزرگترین خریدها نسبت به اندازه بازار و اقتصاد ایجاد کند. در سال 1919، هنری فورد از پول قرض گرفته شده برای بازخرید سهام شرکای خود استفاده کرد، شرکایی که هنگام کاهش سود سهام برای ساخت یک کارخانه خودروسازی جدید شکایت کرده بودند.
در سال 1989، صندوق خصوصی KKR با خرید شرکت RJR Nabisco به قیمت 25 میلیارد دلار، چیزی را مهندسی کرد که هنوز بزرگترین خرید اهرمی در تاریخ پس از تعدیل تورم است.
آیا شرکت های سهام خصوصی یا صندوق های خصوصی تحت نظارت هستند؟
در ایالات متحده آمریکا در فوریه 2022، کمیته بورس اوراق بهادار SEC الزامات گزارشدهی جدید و افشای مشتری را برای مشاوران صندوق های خصوصی از جمله مدیران صندوقهای سهام خصوصی پیشنهاد کرد.
قوانین جدید، مشاوران صندوق خصوصی ثبتشده در SEC را ملزم میکند تا صورتهای فصلی عملکرد، کارمزدها و هزینههای صندوق را به مشتریان ارائه دهند و حسابرسی سالانه صندوق را دریافت کنند.
سخن پایانی اینکه برای یک شرکت به اندازه کافی بزرگ، هیچ شکلی از مالکیت، عاری از تضاد منافع ناشی از مشکل نمایندگی نیست. مانند مدیران شرکتهای دولتی، شرکتهای سهام خصوصی یا صندوق های خصوصی، گاهی اوقات میتوانند منافع شخصی خود را در تضاد با سایر سهامداران، دنبال کنند. با این حال، بیشتر معاملات سهام خصوصی برای سرمایه گذاران صندوق ها ارزش ایجاد می کند و بسیاری از آنها شرکت خریداری شده را بهبود می بخشند. در یک اقتصاد بازار، صاحبان شرکت حق دارند ساختار سرمایه ای را انتخاب کنند که بهترین کارکرد را برای آنان دارد.
بنابراین شرکتهای بالغ در ایران که دچار مشکلاتی نظیر مشکلات تامین مالی، مدیریتی، بازار، حاکمیتی و بسیاری مشکلات دیگر هستند، می توانند با شریک شدن با صندوق های خصوصی (PE) و یا شرکتهای سهام خصوصی و استفاده از توان مدیریتی و مالی این نوع صندوق ها و یا شرکتها، به آینده کسب و کار خود امیدوارتر باشند و در جهت بهبود و بالا بردن ارزش شرکت خود تلاش نمایند.
سرمایهگذاران براساس سطح ریسکپذیری خود به دنبال شناخت فرصتهای سرمایهگذاری سودآورند و بازار سرمایه بهعنوان یکی از بازارهای جذاب، پویا و متنوع میتواند پاسخگوی نیاز سرمایهگذاران از قشرهای مختلف باشد.