حقوق صاحبان سهام که معمولاً به عنوان حقوق سهامداران یا مالکان شرکت شناخته می شود نشان دهنده مقدار پولی است که در صورت انحلال واحد تجاری و فروش تمام دارایی های آن و پرداخت تمام بدهی های شرکت به سهامداران آن شرکت تعلق گرفته و به آنها بازگردانده می شود، در حقیقت حقوق صاحبان سهام برابر با ارزش فروش شرکت منهای هرگونه بدهی آن شرکت می باشد.
علاوه بر این، حقوق صاحبان سهام می تواند ارزش دفتری یک شرکت را نیز نشان دهد؛ گاهی اوقات می توان سهام را به صورت غیر نقدی به جای واریز وجه نقد ارائه کرد.
حقوق صاحبان سهام را می توان در ترازنامه یک شرکت مشاهده کرد که یکی از رایج ترین داده هایی است که توسط تحلیلگران برای ارزیابی سلامت مالی شرکت ها استفاده می شود.
حقوق صاحبان سهام چه کاربردی دارد؟
معادله حقوق صاحبان سهام «دارایی منهای بدهی» با مقایسه اعدادی مشخص که منعکس کننده همه داده های مالی شرکت و بدهی های آن است، تصویر روشنی از امور مالی آن شرکت ارائه می دهد که به راحتی توسط سرمایه گذاران و تحلیلگران تفسیر می شود؛ حقوق صاحبان سهام به عنوان سرمایه جمع آوری شده از سهامداران شرکت توسط کسب و کارها استفاده می شود که این سرمایه بدست آمده برای خرید دارایی ها، سرمایه گذاری در پروژه ها و سرمایه گذاری عملیات واحد تجاری استفاده می شود؛ یک شرکت معمولاً می تواند با انتشار بدهی (به شکل وام یا از طریق اوراق قرضه) یا سهام (با انتشار و فروش سهام جدید) سرمایه خود را افزایش دهد، سرمایه گذاران معمولاً به دنبال سرمایه گذاری در سهام هستند زیرا که در این صورت فرصت بیشتری برای سهیم شدن آنان در سود و رشد آن شرکت فراهم می شود.
حقوق صاحبان سهام مهم است، چرا که ارزش سهام یک سرمایه گذار در یک شرکت را نشان می دهد که با نسبت سهام آن به کل سهام موجود به صورت درصد نشان داده می شود؛ داشتن سهام در یک شرکت به سهامداران پتانسیل بدست آوردن سود سرمایه ای و سود سهام را می دهد؛ مالکیت سهام یک واحد تجاری همچنین به سهامداران حق رای دادن در مورد اقدامات شرکتی و انتخابات هیئت مدیره را به آنان می دهد. این مزایای مالکیت سهام باعث افزایش علاقه مستمر سهامداران به شرکت می شود.
ارزش حقوق صاحبان سهام می تواند منفی یا مثبت باشد؛ در صورت مثبت بودن، شرکت دارایی کافی برای پوشش بدهی های خود دارد، اما اگر منفی باشد، این نشان می دهد که بدهی های شرکت از دارایی های آن بیشتر است، که اگر این موضوع طولانی شود، در حقیقت ورشکستگی ترازنامه محسوب خواهد شد. به طور معمول، سرمایه گذاران به شرکت هایی با حقوق صاحبان سهام منفی به عنوان سرمایه گذاری های مخاطره آمیز یا ناامن نگاه می کنند؛ ارزش حقوق صاحبان سهام به تنهایی یک شاخص قطعی از سلامت مالی یک شرکت نیست، سرمایه گذار در کنار سایر ابزارها و معیارها می تواند سلامت یک سازمان را به دقت تحلیل کند.
فرمول و نحوه محاسبه حقوق صاحبان سهام
فرمول و محاسبه زیر را می توان برای تعیین ارزش حقوق صاحبان سهام که از معادله حسابداری به دست می آید استفاده کرد:
حقوق صاحبان سهام = کل دارایی ها – کل بدهی ها
این اطلاعات را می توان در ترازنامه شرکت یافت، جایی که این چهار مرحله باید دنبال شود:
کل دارایی های شرکت را در ترازنامه دوره تعیین کنید.
کل بدهی ها را که باید به طور جداگانه در ترازنامه ذکر شود، تعیین کنید.
کل بدهی ها را از کل دارایی ها کم کنید تا به حقوق صاحبان سهام برسید.
توجه داشته باشید که کل دارایی ها برابر با مجموع بدهی ها و کل حقوق صاحبان سهام خواهد بود.
حقوق صاحبان سهام همچنین می تواند به عنوان جمع سرمایه سهام و سود (زیان) انباشته شرکت منهای ارزش سهام خزانه نیز بیان شود، اما این روش کمتر رایج است؛ اگرچه هر دو روش رقم دقیق را نشان می دهند، اما استفاده از کل دارایی ها و کل بدهی ها بهتر سلامت مالی یک شرکت را نشان می دهد.
اجزای تشکیل دهنده حقوق صاحبان سهام یک شرکت کدامند؟
سود انباشته بخشی از حقوق صاحبان سهام می باشد که درصدی از سود خالص شرکت است که در مجمع عمومی به عنوان سود سهام به سهامداران پرداخت نشده است؛ سود انباشته را به عنوان پس‌انداز در نظر بگیرید، زیرا نشان‌دهنده مجموع سودهایی است که پس‌انداز شده و کنار گذاشته شده یا برای استفاده در آینده نگهداری می‌شود؛ سود انباشته در طول زمان بیشتر می شود زیرا که شرکت ها همواره به سرمایه گذاری مجدد بخشی از درآمد خود توجه دارند.
در برخی مواقع، مقدار سود انباشته می تواند از مقدار سرمایه سهامی که سهامداران پرداخت کرده اند بیشتر شود، سود انباشته معمولاً بزرگترین جزء حقوق صاحبان سهام برای شرکتهایی است که سالهاست فعالیت می کنند.
سهام خزانه (که با اسناد یا اوراق خزانه دولت ها نباید اشتباه شود) نشان دهنده سهامی است که شرکت از سهامداران فعلی خود بازخرید کرده است، زمانی که مدیریت نتواند تمام سرمایه سهام موجود را به روش هایی که ممکن است بهترین بازده را ارائه دهد، استفاده نماید، شرکت ها به سمت خرید سهام خودشان می روند. سهام خریداری شده توسط شرکت ها به سهام خزانه تبدیل می شود و ارزش مبلغی آن در حسابی به نام حساب سهام خزانه یادداشت می شود که از لحاظ ماهیت برخلاف حساب سرمایه و سود انباشته می باشد. زمانی که شرکت ها نیاز به جمع آوری پول و منابع نقدی دارند، می توانند سهام خزانه را مجددا به سهامداران بفروشند.
بسیاری، حقوق صاحبان سهام را نشان دهنده دارایی خالص یک شرکت می‌دانند – به اصطلاح، اگر شرکت تمام دارایی‌هایش را تصفیه کند و تمام بدهی‌هایش را بازپرداخت کند، ارزش خالصی که باقی می ماند، مبلغی است که سهامداران دریافت می‌کنند.
نمونه ای از حقوق صاحبان سهام یک شرکت
در شکل و مثال بالا، ترازنامه شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) را در تاریخ 30 آذر ماه 1402 ملاحظه می فرمایید.
کل دارایی ها: 2.090.907.583 میلیون ریال
کل بدهی ها: 303.310.008 میلیون ریال
کل سرمایه سهام: 1.636.013.456
معادله حسابداری که به موجب آن دارایی ها = بدهی ها + حقوق صاحبان سهام به صورت زیر محاسبه می شود:
حقوق صاحبان سهام = کل دارایی ها (2.090.907.583) منهای کل بدهی ها (303.310.008) که برابر است با 1.787.597.575 میلیون ریال
(گزارش سایت کدال)
سایر اشکال حقوق صاحبان سهام
مفهوم حقوق صاحبان سهام فراتر از ارزیابی سهام شرکت ها کاربرد دارد، ما می توانیم به طور کلی تر، حقوق صاحبان سهام را به عنوان درجه ای از مالکیت در هر دارایی پس از کسر تمام بدهی های مرتبط با آن دارایی در شرکت در نظر بگیریم.
در زیر چندین تغییر رایج در حقوق صاحبان سهام آورده شده است:
- سهام یا هر اوراق بهادار دیگری که نشان دهنده منافع مالکیت در یک شرکت است.
- در ترازنامه یک شرکت، مقدار وجوهی که توسط مالکان یا سهامداران آورده شده به اضافه سود (یا زیان) انباشته شده طی سالیان گذشته تا کنون، به عنوان حقوق صاحبان سهام نامیده می شود.
- ارزش اوراق بهادار در یک حساب مارجین منهای آنچه دارنده حساب از کارگزاری در معاملات مارجین وام گرفته است.
- در املاک و مستغلات، تفاوت بین ارزش بازار منصفانه فعلی ملک و مبلغی که مالک هنوز در مورد وام مسکن بدهکار است، و در حقیقت آن مبلغی که مالک پس از فروش ملک و پرداخت هرگونه بدهی و سایر حقوق پرداختی دریافت می کند را به عنوان “ارزش دارایی واقعی” نامگذاری می نمایند.
- هنگامی که یک کسب و کار ورشکسته می شود و مجبور به انحلال می گردد، حقوق صاحبان سهام مقدار پولی است که در شرکت پس از بازپرداخت بدهی های بستانکاران باقی می ماند، که اغلب به همین عنوان یعنی “حقوق صاحبان سهام” نامیده شده که به عنوان سرمایه ریسک یا “سرمایه تعهدی” نیز شناخته می شود.
سهام خصوصی (Private Equity)
سهام خصوصی، عبارت است از میزان سهامی از یک شرکت سهامی خاص که این شرکت سهامش در بازار مورد معامله قرار نمی گیرد، که این سهام خصوصی برای تقویت بنیه شرکت توسط برخی نهادها یا سازمان ها یا صندوق های سرمایه گذاری تحت تملک قرار می گیرند و با رشد شرکت، از آن خارج می شوند.
هنگامی که سهام یک شرکت به صورت عمومی در بازار سرمایه معامله می شود، ارزش بازار حقوق صاحبان سهام یا همان کل سهام آن شرکت با مشاهده قیمت سهام بر روی تابلو معاملات و تعداد سهام شرکت به آسانی در دسترس و قابل محاسبه است. برای شرکت های سهامی خاص که سهامشان در بازار معامله نمی شود و مکانیسم بازار برای آن ها وجود ندارد، برای برآورد ارزش سهام از سایر اشکال ارزش گذاری استفاده می شود.
ارزشگذاری سهام شرکت های سهامی خاص به طور کلی به ارزیابی شرکت هایی اشاره دارد که به صورت عمومی معامله نمی شوند، معادله حسابداری نیز در مواردی اعمال می‌شود که حقوق صاحبان سهام در ترازنامه همان چیزی است که هنگام کسر بدهی‌ها از دارایی‌ها باقی می‌ماند و به برآورد ارزش دفتری می‌رسد، شرکت‌های سهامی خاص می‌توانند با فروش مستقیم سهام در بازار خارج از بورس، به دنبال سرمایه‌گذار باشند، این سرمایه گذاران خصوصی می توانند شامل موسساتی مانند صندوق های بازنشستگی، شرکت های سرمایه گذاری، شرکت های بیمه یا افراد معتبر و سرمایه دار باشند.
سهام خصوصی اغلب به صندوق‌ها و سرمایه‌گذارانی فروخته می‌شود که در سرمایه‌گذاری مستقیم در شرکت‌های خصوصی مشارکت داشته و یا درگیر خریدهای اهرمی (LBO) شرکت‌های دولتی هستند، در یک معامله LBO، یک شرکت از یک شرکت سهامی خاص وام دریافت می کند تا برای تملک بخشی از یک شرکت دیگر تامین مالی کند؛ جریان های نقدی یا دارایی های شرکت خریداری شده معمولاً بازپرداخت وام را تضمین می کنند.
سهام خصوصی در نقاط مختلف چرخه عمر شرکت وارد بازی بازار می شوند، به طور معمول، یک شرکت جوان بدون درآمد یا جریانات نقدی نمی تواند وام بگیرد، بنابراین باید از دوستان و خانواده یا “سرمایه گذاران فرشته” سرمایه مورد نیاز خود را دریافت کند، سرمایه گذاران خطرپذیر یا جسور زمانی وارد می شوند که شرکت بالاخره محصول یا خدمات خود را ایجاد کرده و آماده عرضه آن به بازار است؛ برخی از بزرگترین و موفق‌ترین شرکت‌ها در بخش فناوری، مانند گوگل، اپل، آمازون و متا – یا آنچه که GAFAM نامیده می‌شود – با سرمایه‌گذاری خطرپذیر شروع به کار کردند.
انواع تامین مالی سهام خصوصی
سرمایه گذاران خطرپذیر (VCs) در ازای سهام اقلیت اولیه، بیشترین تأمین مالی سهام خصوصی را ارائه می کنند؛ گاهی اوقات، یک سرمایه گذار خطرپذیر در هیئت مدیره شرکت های پرتفوی خود حضور دارد و از نقش فعال در هدایت شرکت اطمینان حاصل می کند؛ سرمایه‌گذاران خطرپذیر تلاش می کنند که زودتر به موفقیت بزرگی دست پیدا کنند و ظرف پنج تا هفت سال از سرمایه‌گذاری خارج شوند.
تملک اهرمی (LBO)، یکی از رایج ترین انواع تامین مالی سهام خصوصی است و ممکن است در زمان بلوغ یک شرکت رخ دهد.
برخلاف حقوق صاحبان سهام، سهام خصوصی برای افراد عادی قابل دسترس نیست، فقط سرمایه گذاران “معتبر”، کسانی که دارایی خالص حداقل 1 میلیون دلار (در ایالات متحده آمریکا) دارند، می توانند در سهام خصوصی یا سرمایه گذاری خطرپذیر شرکت کنند.
برای سرمایه گذارانی که این توانایی مالی را ندارند، گزینه صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس (ETF) بر اساس سهام خصوصی (Private Equity Funds) وجود دارد.
حقوق مالکیت املاک و مستغلات
حقوق مالکیت املاک و مستغلات تقریباً با ارزش موجود در مالکیت املاک و مستغلات قابل مقایسه است، اگر 6 (شش) دانگ املاک و مستغلات را برای یک شخص یا اشخاصی به مثابه مقدار سهامی که یک نفر در شرکت دارد ولی با این تفاوت که شرکت او، همان ملک و املاک اوست در نظر بگیریم، نشان می دهد که با کسر از بدهی وام مسکن، چه مقدار از آن ملک و املاک را به طور کامل در اختیار دارد؛ حقوق صاحبان سهام در یک ملک یا خانه ناشی از پرداخت های انجام شده برای وام مسکن، از جمله پیش پرداخت و افزایش ارزش ملک می باشد.
حقوق مالکیت املاک و مستغلات اغلب بزرگترین منبع وثیقه یک فرد می باشد و مالک می تواند از آن برای دریافت وام مسکن استفاده کند که برخی آن را وام مسکن دوم یا خط اعتباری حقوق مالکیت املاک و مستغلات (HELOC) می نامند.
برای مثال، فرض کنید شخصی صاحب خانه ای است که روی آن خانه وام مسکن دارد، ارزش بازار فعلی خانه 175.000 دلار می باشد و مبلغ وام مسکن نیز در مجموع 100.000 دلار است، حقوق مالکیت آن خانه برای آن شخص یا در حقیقت سرمایه ایشان از آن خانه برابر با 75.000 دلار می باشد، یعنی تفاوت بین ارزش بازار خانه و میزان بدهی و وام آن.
ارزش ویژه برند یا حقوق مالکیت یک برند تجاری
هنگام تعیین ارزش ویژه یک دارایی، به ویژه برای شرکت های بزرگتر، توجه به این نکته مهم است که این دارایی ها ممکن است شامل دارایی های مشهود مانند دارایی های فیزیکی و قابل مشاهده، و دارایی های نامشهود مانند شهرت شرکت و هویت برند آن باشد؛ از طریق سال ها تبلیغات و توسعه پایگاه مشتری، نام تجاری یک شرکت می تواند ارزش ذاتی داشته باشد، برخی این ارزش را “ارزش برند” می نامند، که ارزش یک نام تجاری را نسبت به نسخه عمومی یا برند فروشگاهی یک محصول می سنجد.
به عنوان مثال، بسیاری از دوستداران نوشابه قبل از خرید یک کولا با مارک فروشگاهی به سراغ یک کوکا می روند زیرا طعم آن را ترجیح می دهند یا با طعم آن آشناتر هستند؛ اگر یک بطری 2 لیتری کولای مارک فروشگاهی 1 دلار و یک بطری 2 لیتری کوکاکولا 2 دلار قیمت داشته باشد، کوکاکولا دارای ارزش ویژه برند 1 دلار برای هر بطری است.
چیزی به نام ارزش ویژه برند منفی نیز وجود دارد، یعنی زمانی که مردم برای یک محصول یا یک برند فروشگاهی، بیشتر از یک نام تجاری خاص پول پرداخت می کنند. ارزش ویژه نام تجاری یا برند منفی نادر است و می تواند به دلیل تبلیغات بد، مانند فراخوان فاجعه بار محصول رخ دهد.
حقوق صاحبان سهام در مقابل بازده حقوق صاحبان سهام
بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) معیاری از عملکرد مالی است که از تقسیم سود خالص بر حقوق صاحبان سهام محاسبه می شود؛ از آنجایی که حقوق صاحبان سهام برابر با دارایی های یک شرکت منهای بدهی آن است، نسبت ROE را می توان بازده خالص دارایی ها در نظر گرفت؛ نسبت ROE معیاری برای استفاده موثر مدیریت از دارایی های یک شرکت برای ایجاد سود در نظر گرفته می شود.
حقوق صاحبان سهام، همانطور که دیدیم، معانی مختلفی دارد، اما معمولاً نشان دهنده مالکیت در یک دارایی یا یک شرکت است، مانند سهامدارانی که دارای سهام در یک شرکت هستند، ROE یک معیار مالی است که میزان سود حاصل از حقوق صاحبان سهام شرکت را اندازه گیری می کند.
حقوق صاحبان سهام در امور مالی چیست؟
حقوق صاحبان سهام یک مفهوم مهم در امور مالی است که بسته به کاربردی های آن، معانی خاص متفاوتی دارد؛ شايد متداول‌ترين نوع حقوق صاحبان سهام «حقوق مالکان و سهامداران» باشد كه با در نظر گرفتن كل دارايي‌هاي شركت و كم كردن كل بدهي‌هاي آن محاسبه مي‌شود.
بنابراین، حقوق صاحبان سهام اساساً ارزش خالص یک شرکت است؛ در صورت انحلال شرکت، حقوق صاحبان سهام مقدار پولی است که از نظر تئوری توسط سهامداران آن دریافت می شود.
چه اصطلاحات دیگری برای توصیف حقوق صاحبان سهام وجود دارد؟
اصطلاحات دیگری که گاهی برای توصیف این مفهوم استفاده می شود عبارتند از: حقوق صاحبان سهام، ارزش دفتری، و ارزش خالص دارایی. بسته به زمینه و کاربرد آن، معانی دقیق این اصطلاحات ممکن است متفاوت باشد، اما به طور کلی، آنها به ارزش یک سرمایه گذاری اشاره دارند که پس از پرداخت تمام بدهی های مرتبط با آن سرمایه گذاری باقی می ماند، این اصطلاح همچنین در سرمایه گذاری املاک و مستغلات برای اشاره به تفاوت بین ارزش بازار منصفانه ملک و ارزش باقی مانده وام رهنی آن استفاده می شود.
سرمایه گذاران چگونه از سهام استفاده می کنند؟
ارزش سهام یک مفهوم بسیار مهم برای سرمایه گذاران است؛ به عنوان مثال، در ارزیابی یک شرکت، یک سرمایه گذار ممکن است از حقوق صاحبان سهام به عنوان معیاری برای تعیین اینکه آیا قیمت خرید آن سهم گران است یا خیر، استفاده کند؛ به عنوان مثال، اگر آن شرکت از لحاظ تاریخی با نسبت قیمت به ارزش دفتری معادل 1.5 معامله می شده است، سرمایه‌گذار ممکن است قبل از پرداخت مبلغی بیش از این عدد (1.5) بابت آن، دو باره فکر کند، مگر اینکه احساس کند چشم‌انداز شرکت اساساً بهبود یافته است؛ از سوی دیگر، زمانی که قیمتی که می پردازد نسبت به حقوق صاحبان سهام آن به اندازه کافی پایین باشد، ممکن است سرمایه گذار با توجه و استفاده از این موضوع، یعنی نسبت قیمت به ارزش دفتری پایین شرکت، سرمایه گذاری خود را انجام دهد.
حقوق صاحبان سهام چگونه محاسبه می شود؟
حقوق صاحبان سهام برابر است با کل دارایی ها منهای کل بدهی های آن شرکت؛ همه این ارقام را می توان در ترازنامه آن شرکت یافت؛ برای یک صاحب خانه، ارزش حقوق مالکیت خانه عبارت است از، ارزش فعلی خانه منهای میزان تمام بدهی های متعلق به آن خانه یا ملک.
